Eski Likör Fabrikası'nın yerine yeni proje!

 

 

Gelelim mimarın İstanbul Mecidiyeköy'deki Likör ve Kanyak Fabrikası'nın özelliklerine. Bir bodrum ve üç kattan oluşan yapı bir art deco mimarlık örneği olarak değerlendiriliyor. Mallet- Stevens'ın kendine özgü mimarlık dili, art deco öğeleri, simetrik kütlesi, doluluk boşluk oranlarıyla özel bir tasarım olan bu yapısında da izleniyor. Yıkımından önceki durumunda, orijinal iç mekan öğe ve kaplamalarının kaybedildiği, kalanın yalnızca mekan kurgusu olduğu, uzmanlarca belirtiliyor. Ana yapıda yatay kütle etkisi, oranların yanı sıra pencere açıklıkları ve binayı çevreleyen saçakla destekleniyordu. Bu yataylığa dik olarak ön cephe ve çatı üzerinde yükselen kolonkiriş öğesi bacayı taşırken, giriş aksını ve simetri aksını da belirliyordu. Çok katlı orta blok, hazırlık ve üretim mekanlarını, ilgili ekipmanı, depoları, eskitme fıçılarını; iki yandaki simetrik uzantılar ise ambarlar ile şişe ve ambalaj odalarını barındırıyordu. Betonarme strüktürlü orta galeri cam tuğla tonoz örtü ile kapatılmıştı. 

 

Kurulduğunda fabrika, 48 bin metrekare toplam arazi üzerinde üretim ve yönetim yapılarıyla 1980 metrekare kapalı alana sahip. Arazinin 24 bin metrekarelik bölümü, 1960'lı yıllarda Ali Sami Yen Stadyumu ve çevre yoluna veriliyor. Bu aşamada fabrikanın giriş ve yönetim bölümlerinin yer aldığı art deco özellikler taşıyan kütle de yok ediliyor. 

 

Yapı 2000 yılı sonuna kadar fabrika işlevini sürdürüyor. Likör ve kanyak üretiminin Bilecik'te açılan fabrikaya taşınması sonrasında korunması zorlaşıyor. Tekel tarafından yönetim binası olarak kullanılmak isteniyor ancak başlatılan proje süreci iyi yönetilemiyor, niteliksiz değişikliklerle son buluyor, işlev değişikliğinden kaynaklanan, çevre zemin kotunda, cephe düzeninde, pencere ve çatılardaki değişiklikler, tespit edilen bozulmalar arasında. 

 

'70'lerin sonlarında fabrika alanını gören, bu açıklığın üzerinden çevre yoluna bakan apartmanlardan birinin 8. katında oturuyor olmamız sebebiyle, fabrika içi yaşantının tanığı olmuşumdur bir parça. Kişisel anılarımda, işbaşı ve paydos sirenleriyle ve sabah erken saatlerde (nedenini bilmediğim) cam kırılma sesleriyle yer almış ve öyle kalacak olan bir yapıdır Likör Fabrikası. Banka yönetim binaları ile konutların, ilkokul, küçük market, kuaför, pastane vb ile bir arada, iç içe olduğu bir yerleşim. Bu doku içerisinde alabildiğine iri ve işlev olarak da farklı kalan stadyumun ve fabrikanın (tuhaf) varlığı beni o yıllarda da düşündürmüştür. 

 

Bugün kentin en yoğun işyeri ve konut bölgelerinden, ulaşım ağının en meşgul noktalarından biri olarak tanımlanabilecek lokasyon, 1930'da bahçeler, kır kahveleri, su kaynaklarının bulunduğu kent dışı yeşil alan ve dutluk arazisidir. Çevrede çok az yapı bulunmaktadır. 1930'lartüm ülke nüfusunun bugünkü istanbul nüfusu kadar olduğu bir dönemdir ne de olsa.

 

 

Artık eski Tekel Likör ve Kanyak Fabrikası'nın yerinde TOKİ iştiraki Emlak Konut GYO ile Viatrans-Meydanbey Ortak Girişimi tarafından başlatılan yeni bir proje söz konusu. 200 milyon dolarlık bir yatırımla fabrika arazisini, 'dünyanın sayılı yaşam ve iş merkezlerinden biri'ne dönüştürecek proje, 25 bin metrekare otel, 55 bin metrekare konut, 25 bin metrekare ofis alanı, 13-14 bin metrekare ticari alan, 54 bin metrekare otopark alanı içeriyor. 40 katlı rezidans ve otel kulelerinin ön planında, yıkılan Mallet-Stevens yapısının aslına sadık kalınarak yeniden inşa edileceği, kültür, sanat ve moda merkezi olarak işlevlendirileceği, fabrikanın önündeki mevcut yeşil alanın ise tarihi çınar ağaçları ile birlikte korunarak bir kent parkına dönüştürüleceği, basın tanıtımında açıklandı. Tasarım, yapım ve işletme süreçlerinde yabancı ve uluslararası grupların yer alacağı, Emre Arolat Mimarlık ve ARUP İnşaat adları da projeye ilişkin açıklanan bilgiler arasında.Mecidiyeköy çevresindeki az katlı yapılaşma ve geniş yeşil alan içeren son ve tek yerin kaybediliyor olması ve fabrika yapısının yıkılarak yenilenmesi durumu tepkilerle karşılanıyor. Mevcut binanın, zemin altında üç kat otopark yapılması planlandığı için yıkıldığı, yenilenirken değiştirilebileceği endişeleri yaygın. Koruma kapsamındaki böyle bir yapının yıkılmadan sağlamlaştırılması gerektiği öne sürülüyor ancak Gülsün Tanyeli'nin verdiği bilgilerden anlaşıldığına göre (D.Yazmanla 14.06.2012 tarihli Arkitera söyleşisi), konunun başka boyutları da var: Likör Fabrikası'nın durumu 2009'da ayrıntılı olarak inceleniyor; orijinal mimariye ilişkin çok büyük kayıplar olması, strüktürün performansında sorunlar olması, sağlamlaştırma çalışmalarının özgün mekan kurgusunu ve yapı oranlarını bozacağı gerekçeleriyle yıkılarak yeniden yapımına, yani rekonstrüksiyonuna karar veriliyor. ilgili projeler 2 No'lu kurul tarafından 7 Mart 2012 tarihinde onaylanıyor. Yeniden inşa sürecinde üniversitenin, dolayısıyla uzman denetiminin de yer alacağı, '60'larda yıkılmış olan Mallet-Stevens tasarımı eski giriş pavyonunun da yeniden yapılacağı anlaşılıyor.

 

Keşke mimarisiyle, mekanıyla, uluslararası üne sahip üstün kaliteli, doğal meyve likörleriyle, ihap Hulusi tasarımı taşbaskı etiketli kanyaklarıyla ve pek çok başka özelliğiyle kent kültürü ve tarihimizde önem ifade eden Mecidiyeköy Likör ve Kanyak Fabrikası, 80 yıldır özenle korunarak yaşatılabilseydi. Sağlamlaştırılarak bir kültür sanat yapısı olarak yeniden işlevlendirilse ve bahçesi tümüyle park olarak değerlendirilebilseydi... Bu artık gerçekçi değil. Yeni projenin, 'insanca yaşanır bir kentsel çevre' bağlamında olabildiğince az kayıpla gerçekleştirilmesini, 1930 tarihli Mallet-Stevens yapısının, bir başka boyutta da olsa yaşatılmasını umuyoruz.