Camiler yapılırken projesine uygun inşa edilmeli!

Bundan önce denmiştir ki: "Ülkemizde yeni yapılacak olan tüm camilerin bir tasarım hikâyeleri olmalı. Özel, tekil ve güzel tasarlanmalı, projesine uygun inşa edilmeli. Şu anda gelinen noktayı avantaja çevirecek hamleler yapılmalı." Bu söylemin, herkesin katıldığı basmakalıp bir temenniden öteye gidebilmesi için bir yol haritasına ihtiyacımız vardır.

 

Bu yol haritası, tek bir derde, tek bir ilaç gibi ortaya konamayabilir. Karmaşık, hepimizi ilgilendiren, çok oyunculu, tüm vatandaşları ilgilendiren ve böylece şehirlerimizi de şekillendiren önemli bir istektir, nitelikli camilere sahip olmak.

 

Uzun zamandır, camilere alıcı gözü ile bakılmadı. Yeni yapılan camiler, sadece cemaati ve cami yaptırma yaşatma derneklerini ilgilendiren bir konuydu. Böyle olduğu için cami yapılıp yapılmaması, gerekliliği, arsası, şekli şemali, planlaması, bakımı onarımı, korunması ve bunlar gibi tüm işler ve kararlar, belirli ve ilgili kişiler tarafından alınıyordu. Belirli bir kesim ise camilere, hususi olarak karışmıyordu. Mimarlar da cami tasarımı işine bugünkü kadar ilgili olmadılar. Ne yazık, şu zamanda bile, caminin mimarisi, içeriye döşenecek halının düz mü, secde yerleri belli edilsin mi diye karar vermeden daha önemli olmayan bir iştir. Derneğin bir toplantısında konu olur. O toplantıya bir bilen çağırılıp -belki de bedeli neyse verilerek- danışmanlık almak çok uygun değildir. Tabii ki her cami böyle inşa edilmedi ama oranlarsak çok büyük bir bölümde aynı bu tür gelişmeler olduğunu biliyoruz.

 

Bu ilgi yoksunluğundan öte, Taksim'e ya da Göztepe Parkı'na cami yapılsın mı tartışmaları çıkıverir. Hatta dördüncü dönemindeki Kadıköy Belediye Başkanı, camiyi nasıl engellediklerini bir basın toplantısı ile duyurmuştur. Ancak Feneryolu'ndaki her yönü ile "sakat" dört kuleyi nasıl engelleyemediğini duyururken aynı heyecanı ve isteği taşımamıştır. Göztepe'ye cami yapılmalıdır ya da yapılmamalıdır, tartışılır. Ancak bu dört kule kadar can acıtıcı olabilir mi?

 

Artık camiler hakkında bir yorum yapıldığında, bu yorumu yapanın kimlerden, necilerden olduğu, siyasi görüşünün sorgulandığı zamanlardayız. Kutuplaşma, camiler üzerinde oluşuyor artık. Mimarlık ve güzel sanatlar, toplum psikolojisi ve sosyolojisi, şehircilik, istatistik ve demokratik sonuçlar gibi verilere bakılacağına, hemen yorum getirene bir etiket yapıştırıldığı zamanlardayız. Her şeye rağmen farkındalık yaratmak ve "nitelikli cami" için çalışmak ve çabalamak gerekli. İşbu yazı da bunun için yazıldı ve bu gazetede yayımlandı.

 

İşte bu cami yapılsın mı, yapılmasın mı tartışması süregelirken, muhakkak, çevrede kaç hastane, kaç okul var gibi istatistikler verilerek caminin gereklilikleri tartışılır. Fatih ilçesinde kaç tane cami olduğundan dem vurulur. Anadolu'daki bir kasabada hastane yokken, şu kadar cami olduğu söylenir, bu durum ayıplanır. Cami için kıstas diğer kamu binalarının sayısı ve büyüklüğü olmamalıdır. Bunlar nüfusa ve ihtiyaca göre, halkın sağlığı, rahat ve huzuru için hesaplanıp yapılması gereken binalardır. Camiler, cemevleri, kiliseler, sinagoglar ise cemaatin kalabalığı ve gücüne göre ortaya çıkan şeylerdir. Sadece abartılmadan ve kişilerin ibadet ve inanma özgürlüklerini ve ihtiyaçlarını gözeten şekilde tam kararında yapılmalı, işe girişmeden önce birçok kıstas dikkate alınmalıdır.

 

 

Diğer taraftan, caminin yapılmasını arzu edenler bu tür eleştirilere daha akılcı cevaplar vermek yerine "milli doku ve duyguların" hâkim olduğunu iddia ettikleri kopya tasarımları göz önüne koymaya çalışırlarsa bir başka probleme kapı aralarlar. Hatta betonarmeden hemen hızlıca yapıp, tartışmaya nokta koymaya, nedensiz bir aceleyle "Biz yaptık, oldu" finali hiç uygun değildir. Hem ne acelesi var ki? Cami dediğin zaten cemaatin birlik olma yeridir. Toplayıcı olunmalı, cemaat ikna edilmeli, zevkine varıla varıla, projesi belki de yarışma ile elde edilmiş, belki de bu seçkin proje için referanduma bile gidilmiş, planlaması yapılmış halde inşa edilir ve şehre bir öğe kazandırılır. Cami kararı herkesi ilgilendirir, ortak yol bulmak bu kadar zor olmamalıdır.

 

"Camiler gösteriş için yapılmaz" dendiği zaman da tepkiler geliyor. Tepki verenler "Osmanlı camileri gösteriş için yapılmamış mıdır?" diye sorarlar. Evet, tabii ki Osmanlı gösteriş için (aşağıda açıklayacağım üzere aslında doğru kelime "gösterilen") cami yapmıştır. Hatta kışla da, saray da. Hatta gün gelmiş Osmanlı gösteriş için yaptığı binayı yıkmıştır da. Evet, Fatih'te çok cami vardır. Osmanlı'nın Payitahtı'ndan bahsediyoruz. Suriçi denilen bölgeden. İstanbul orasıdır ve Yeditepe denilen tepeler de oradadır. Galata buraya girmez bile. Tabii ki çok cami olacak.

 

Osmanlı Asitane-i Aşiyan dediği bu kente cami de yapmıştır, mesken de, mektep de. Ancak ahşap olan bina yangına dayanamamış. Yanmasa bile eskimiş, yıkılmış gitmiş. Yığma taştan olan üzerine titrenen ayakta durmuştur. Bir şehirde bu kadar hükümranlık yapan cihan devleti, bu kadar cami yapar tabii. Pekiyi taştan yığma olacak şekilde, kalıcı olması için yapan ecdat, Süleymaniye gibi bir tepede, cihan sultanı adına yaptığı bu camiyi "göstermeden" mi yapacaktı. Ayrıca biliniz ki, Süleymaniye "modern" bir camidir. Öyle bir şeyin kopyası ya da 400 yıl öncekilerin taklidi değildir. Yenidir.