Ev sahibi kiracıyı notuna göre seçecek
Bankacılık sistemindeki risk notu ev sahibi ile kiracı arasındaki ilişkiyi düzenleyecek şekilde hazırlanıyor
Bankacılık sistemindeki risk notu ev sahibi ile kiracı arasındaki ilişkiyi düzenleyecek şekilde hazırlanıyor. Henüz taslak halindeki düzenleme vatandaşlara kiradan elektrik faturasına, aldığı krediye kadar tüm verileri tek bir merkezde toplayarak bir puan veriyor. Ev sahibi kiracısını seçerken puanına göre değerlendirme yapabiliyor.
Bankaların kredi verecekleri müşterilerin finansal geçmişlerini takip etmelerini sağlayan değerlendirme ve risk analizi sistemi gayrimenkul sektörüne de geliyor. Henüz taslak aşamasında bulunan düzenlemeye göre ev sahipleri evlerini kiraya verirken kiracısını daha önce ödediği kiralara, elektrik ve su faturalarını ödeme kabiliyetine göre seçebilecek. Sistem vatandaşlara banka kredilerinden ödediği faturalara kadar pek çok konuda puan verirken ev sahipleri de kiracılarını bu puanlara göre seçebilecek. Taslak aşamasında olan sistem Merkez Bankası bünyesindeki kredi bilgilerinin yer aldığı Risk Merkezi'nin Türkiye Bankalar Birliği'ne aktarılmasıyla başlayacak. Sistem kişilere ait tüm finansal verilerin tek bir sistem üzerinde toplanması açısından da önem taşıyor.
Ev sahibini koruyor
Böylece vatandaşın aldığı krediden ödediği faturaya kadar tüm bilgiler için tek bir merkezden sorgulama yapılabilecek. Finans şirketleri gibi kişilerin de Risk Merkezi üzerinden bilgi alınmasına imkân tanınmasıyla birlikte ev sahipleri de kiracılarını bu sistem üzerinden seçecek. İlk aşamada ev sahibini koruyan bu sistemde sorgulama yapılabilmesi için kiracı adayının buna izin vermesi gerekecek. Böylece ev sahipleri kiracılar arasında bir değerlendirme yaparak ödemelerini zamanında yapanlar tarafında tercihini kullanacak.
Emlak satış ve kiralama işleri yapan emlak ofisi yetkilileri sistemin ev sahibinin haklarını koruyan yönüne dikkat çekiyor. Bir yandan ‘herkesin nasıl bankalar nezdinde bir notu varsa ev notu da olmalı' derken bir yandan da kiracıların bu sistemde zorlanacağını düşünüyor.
Kiracılar arasında rekabet artacak
Sistemin uygulamaya girmesi halinde kiracılar arasında da bir rekabet yaratacağını düşünenler var. Buna göre ev sahibi kirasını düzenli ödeyen kiracıyı tercih ederken bir takım kriterleri de göz önüne alacak. Emlakçılar bazı ev sahiplerinin iki kiracı arasında tercih yaparken ‘yeter ki her ay düzenli ödesin 100 TL eksik ödesin' diyerek tercih yapabileceğini söylüyor. Buna karşın evini acele kiraya vermek isteyen bir başka ev sahibi ise ödemelerini düzenli yapmayan adaylardan daha fazla depozito talep edebilecek.
Sistemin en temel unsurlarından birini oluşturan sorgulama yöntemiyle ev sahibi evini kiralamak isteyen kişiyle ilgili Risk Merkezini arayarak kiracının geçmiş ödemeleriyle ilgili bilgi sahibi olabilecek. Uzmanlar bu sorgulamanın bir ücret karşılığı yapılacağına da dikkat çekiyor. Sistemde sadece banka kredisi değil elektrik faturasından su faturasına kadar geniş bir kapsamda değerlendirme yapılacak. Bazı emlakçılar ise bu sistemin kira fiyatlarında artışa neden olabileceğini düşünüyor.
Orta vadede hayata geçer
Sistemin uygulanabilirliğine gelince.... Emlakçılar bu konuda hiç de umutsuz değil. Çünkü Türkiye finansal alanda pek çok gelişmiş ülkedeki veri sistemine sahip. Ancak bu verilerin tek bir merkezde toplanması gerecek. Emlakçılar bunun zaman alabileceğini ancak orta vadede uygulamaya geçmesinin imkânsız olmadığını düşünüyor. Tek akılda kalan nokta ise kiracı ile ev sahibi arasındaki ilişkinin finansal veri toplamada yardımcı olan kişi ve kurum arasındaki ilişkiye göre daha subjektif olmasında. Örneğin kiracı bir ay kirasını tam verip ertesi ay evdeki bir tamiratı kiradan düştüğünde sistem bunu nasıl algılayacak? Finansçılar ise sistemin subjektif verileri içermeyen uygulamalar üzerine kurulu olacağını düşünüyor. Bu sistemin önemli faydaları olacağını düşünen finansçılar piyasanın daha etkin çalışır hale gelmesi ve risklerin tek bir elden ölçülebilmesinde önemli aşama kaydedeceğini düşünüyor. Emlakçıların kafasındaki tek soru işareti ise kiracıların da haklarının eşit oranda korunmasında. Yurtdışındaki uygulamalarda ev sahibinin de bir puanı olduğunu söyleyen emlakçılar kiracıların da bu kriterleri dikkate aldığını söylüyor. Sistemin buradaki uygulamasının nasıl olacağını merak ediyor.
‘SUBJEKTİF DEĞERLENDİRMELER GERİDE KALIR'
Konuyla ilgili finans ve emlak çevrelerinde yapılan yorumlar ev sahibi koruyan sistemin kiraları zor durumda bırakacağı yönünde. Ancak uzmanlar, sistemin ev sahibi- kiracı ilişkisinde bugüne kadar subjektif değerler ve önyargılarla alınan kararları bir düzene bağlayacağını düşünüyor. Bunun ise hem finans hem de emlak sektörlerinin gelişimine büyük katkı sağlayacağına inanıyor.
SUAT ŞAHİN- Remax Mega ofisi sahibi
‘Herkesin kredi notu gibi ev notu da olmalı'
Bankalar gibi finansal kuruluşlar müşterilerin kredibilitelerini takip edebiliyor. Kiracı ile ev sahibi arasındaki ilişkiyi düzenleyecek sistem ise özellikle ev sahibi açısından çok önemli. Bu uzun zamanda hayata geçirilebilecek bir uygulamaya benziyor. Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi bu sistemin temelini oluşturabilir. Herkesin nasıl bir kredi notu varsa ev notu da olmalı. Ev sahipleri kiracı adayını tanımak istiyor. Bazı ev sahipleri açısından evin bir an önce kiraya verilmesi önemli iken bazıları kendilerini daha güvende hissetmek istiyor. Ev sahibi bu şekilde kirasını aksatarak ödeyen biri yerine düzenli ödeyeni tercih edecektir. Bu bir anlamda düzgün ödeme yapan kiracıların da lehine bir uygulama olabilir. Çünkü ev sahibi kiracının skoruna bakarak ‘düzenli ödesin ama 100 TL daha eksik ödesin' şeklinde bir düşüncede olabilir. Bu da düzgün kiracıları rağbeti artırır. Ancak Türkiye'de birçok kişinin kira ödemesinde geciktiği düşünülürse birçok kiracı zor duruma düşecektir.
OZAN YAŞAR - Century 21 ofisi yöneticisi
‘Bu sistem kiralarda artışa neden olabilir'
Yeni çıkarılacak yasa taslağı kira rakamlarını yukarı çıkarır. Gayrimenkulde bilinçsizde rayiç belirleyen yöntemlerin dışına bu şekilde çıkılır. Bu sistem özellikle de ev sahiplerinin kullanacağı bir sistem olması eçısından önem taşıyor. Aslında yurtdışından ev sahiplerinin de değerlendirildiği, bir önceki mülklerine ilişkin bilgileri içeren bir sistem var. Ancak bildiğimiz kadarıyla bizdeki uygulama sadece kiracıların değerlendirilmesini içeriyor olacak. İsteyenler TC ya da vergi kimlik numarası üzerinden ev sahibinin ya da kiracısının puanları takip edilebilecek. Bu sistemin dikkat edilmesi gereken bir başka yönü ise kira oranları konusunda olacak.
Ben sistemin kira artışına neden olabileceğini düşünüyorum. İyi niyet kötü niyet belirtmeksizin bir derecelendirme yapılacak. 10 bin lira rayiç biçmiş bir mal sahibi adayların kira skoruna bakarak istediği kiracıya evini verebilir. Ancak kiracılar açısından ev sahibini seçme şansı tanımayan bir sistem olur. Bir süre sonra kiralanacak ev bulunmaz hale gelebilir.
BAHADIR TEKER - Şeker Finans Genel Müdürü
‘Piyasanın daha etkin çalışmasını sağlar'
Yurtdışında risklerin toplu olarak tutulduğu sistemler var. Gelişmiş ülkelerin birçoğunda bu uygulanıyor. Finansal sistem bizde zaten bilgileri paylaşıyor. Ancak yurtdışındaki uygulamalarda finansal olmayan bilgilerin de paylaşıldığı sistemler mevcut. Bu piyasanın daha etkin çalışması, risklerin tamamının tek bir elden görülmesi açısından önemli faydaları olan bir sistem. Kredibilitenin daha rahat ölçülmesi önemli hale geldi. Aslında ülkemizde de bu sistemi oluşturmak zor değil. Çünkü finansal sistem altyapısı zaten var. Finansal sistem içinde hareket arttıkça bu tür bilgileri toplamak da kolaylaşıyor. Ancak buradaki en büyük problem kiracı - ev sahibi ilişkisini takip etmekte. Çünkü fatura gibi sistemlerde birey ile kurum varken burada iki kişi arasındaki ödeme ilişkisi söz konusu. Bu da subjektif olabiliyor. Bir ay geç öderse diğer ay evde yapılan bir tamiratı da kiraya ekleyerek yüksek ödeme yapabilir. Net olarak sadece bu veriye bakmak sağlıklı olmayabilir. Ev sahibi kiracı arasındaki tüm değişkenleri bilmek gerekiyor. Bunu bir veri olarak değil de ödeme kabiliyeti ya da ödeme skoru olarak belirlenebilir.
Sabah Emlak& Mortgage
Dilek Taş
Yorum Yaz