ABD'de konut balonu sönmedikçe dünya düzelmez

 

ABD'de hayal kırıklığı meydana getiren ve piyasalarda hatırı sayılır çalkantılara neden olan ev satış rakamlarındaki düşüş krizin tahminlerden çok daha uzun süreceğinin önemli bir işareti. Önce verileri bir daha hatırlayalım. Temmuz ayında ev satışlarının bir yıl öncenin aynı ayına göre yüzde 25.5 düştüğü açıklanınca ortalık karıştı. Çünkü bu oran beklentilerin neredeyse iki katıydı. Evet ev satışlarının düşmesi bekleniyordu ama tahmin edilen oran yüzde 13 kadardı.

Satışların beklentilerin çok üzerinde düşmesi konunun uzmanı bütün kesimlerde şaşkınlığa neden oldu.. Temmuzda ev kredisi verilebilecek kredibiliteye sahip yeterli müşteri kitlesinin bulunamaması, hükümetin ev kredi kullanımı için vergi teşviklerinin sona ermesi gibi nedenlerle satışların düşmesine yol açacağı tahmin ediliyordu. Ama bu rakamın 1995 yılından bu yana en düşük noktasına gerileyeceği tahmin edilmiyordu.

 

Aslında tahminleri yapanlar en önemli noktaya ‘işsizlik' konusuna yeterince ağırlık vermedikleri için bu kadar yanıldılar. Ev fiyatlarının yüzde 30 düşerek son on yılın en alt seviyesine gelmesi, mortgage kredileri hatırlanabilen en düşük seviyelere inmesine rağmen alıcılarda tık olmamasının en büyük nedeni ‘işsizlik'. ABD'de işsizlik oranı halen yüzde 9'u aşmış durumda. Milyonlarca kişinin ise çok ağır borç yükleri var. ABD ekonomisinin en büyük çıkmazı da işte tam bu noktada yatıyor. İşsizlik ve her an işsiz kalabilirim korkusuyla azalan talep, zincirleme olarak ekonominin tüm sektörlerini etkiliyor.

 

Kış aylarında fiyatlar yine düşecek
ABD bu büyük krize gayrimenkul balonun patlamasıyla sürüklenmişti. Ekonominin eski günlerine dönüşünün ise ancak gerekli düzeltmelerden sonra fiyatların normal seviyelere gelmesi, gayrimenkul satışlarının da yeniden başlaması ile mümkün olacağı bugüne kadar dile getirildi. ABD'de son 20 yılda ev satışları yılık ortalama 4.9 milyon adet oldu. Temmuz ayındaki satışlarına baktığımız zaman bu rakamın ortalama 3.83 milyon adede kadar düştüğünü görüyoruz. Önümüzdeki kış aylarında satışların daha da yavaşlaması ve ev fiyatlarının da yüzde 5 ile yüzde 10 civarında daha düşmesi bekleniyor.

 

Yeni dalga düşüşten sonra potansiyel alıcılar harekete geçecek mi işte orası şüpheli. Biraz önce sözünü ettiğimiz işsizlik psikolojisinin meydana getirdiği kısırdöngü kırılamadıkça satışların yeniden canlanması zor görülüyor. ABD hükümetinin ev satışlarını teşvik için sağladığı 30 milyar dolarlık kaynağın kullanımı kesildiği anda Amerikalılar ev alımından vazgeçti. Bundan sonra taşınma gibi zorunlu nedenler olmadıkça ev alımı olmayacağı, halkın nakitte kalmayı tercih edeceği tahmin ediliyor. Bu durumda ABD ekonomisinde yeniden büyüme bir yana ikinci dip endişelerinin artmasına neden oluyor. Bazı uzmanların yorumlarına göre "İkinci bir dip ve çöküş olmasa bile en az onun kadar hissedilecek" bir döneme girebiliriz.
 

ABD ekonomisindeki canlanmanın dünya ekonomisi için taşıdığı önemi biliyoruz. Ne Çin ne de Hindistan mevcut tüketimleriyle dünya ekonomisinin sürükleyici gücü olabilir. O nedenle ABD'nin iyileşmesiyle dünya ekonomisinin eski gücününe kavuşması birbirine paralel gidecek.

 

Almanya'da işler düzeliyor
ABD ekonomisi dünya için neyse Türkiye için de Avrupa öyle. İhracatın yarısından fazlasının yapıldığı Avrupa'da işlerin nasıl gideceğini önümüzdeki aylarda daha iyi göreceğiz. Bazı yorumlar "Avrupa'da halı altına süpürülen pislikler, tatil döneminin sona ermesiyle sonbaharda yeniden ortaya dökülecek" şeklinde olsa da net tabloyu görmeden tahminlerle konuşmak doğru değil. İşte kaygıların yeniden konuşulduğu tam da şu günlerde Nobel ödüllü ekonomist Paul Krugman'dan Avrupa ekonomisinin lokomotifi Almanya ile ilgili bir yorum geldi.

 

Hatırlanacağı gibi ABD'nin zorla toparlanmaya başlayan ekonomilerin büyümelerini sürdürmesi için devlet desteklerinin devam etmesi tezine karşı, Almanya, kemer sıkma önlemlerinin başlaması gerektiğini savunuyordu. Krugman ise Alman ekonomisinde son dönemde başlayan toparlanmanın öne sürüldüğü gibi ekonomik önlemler ve kemer sıkma paketlerinden kaynaklanmadığı görüşünü savunuyor. Krugman her şeyden öne Almanya'da kemer sıkma paketlerinin henüz açılmadığını, bugüne kadar uygulanan politikaların ise ekonomiyi canlandırıcı Keynesyen politikalar olduğuna dikkat çekiyor.

 

Alman ekonomisinde, ABD'den farklı olarak gayrimenkul balonu dolayısıyla patlama olmadığını hatırlatan Krugman, buna karşılık Alman ekonomisinin yatırım malları ihracatına dayalı bir ekonomi olduğunu hatırlatıyor. Kriz küreselleşince Çin başta olmak üzere Almanya'nın en fazla mal sattığı ülkelere yaptığı ihracatın azaldığını, o nedenle hızlı bir daralma olduğunu hatırlatıyor. Ancak Çin, Asya ve gelişmekte olan piyasaların bazılarında yeniden canlanmanın başlaması ile Alman ekonomisinin yeniden yükselişe geçtiğine dikkat çekiyor.

 

Kıssadan hisse. Almanya'nın yeniden yükselişe geçmesi Türk ekonomisi için iyi haber. ABD'nin yine teklemeye başlaması ise dünyanın eski parlak günlerine dönüşüne daha epey zaman olduğunu gösteriyor. Hesapları dikkatli yapmakta yarar var.