Atatürk Müze Köşkü'nün derin sırları gün ışığına çıkıyor!

Birinci Dünya Savaşı'nın ardından İstanbul'un İngilizler tarafından işgal edilmesiyle Ankara, kurtuluş mücadelesinin merkezi oldu. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin kurulmasının ardından Milli Mücadele'ye Ankara'dan önderlik eden Mustafa Kemal'in, Çankaya'da 11 yıl boyunca kullandığı ve genç cumhuriyetin ilk yıllarına tanıklık eden konutunu Derin Tarih Genel Yayın Yönetmeni Mustafa Armağan, okurları için gezdi ve yazdı.

 

Çankaya'da, Kasapyan Köşkü olarak bilinen, mülkiyeti daha sonra 'Bulgurluzadeler'e geçen köşk, Ankara Belediyesi tarafından sahiplerinden satın alınarak 30 Mayıs 1921'de Mustafa Kemal Paşa'ya hediye edilmiş. Fikriye, Latife ve Afet hanımların 'first lady'liklerinde geçen 11 hareketli yılın ardından 1932'den sonra Atatürk, yandaki Pembe Köşk'ü yaptırınca bu eski bağ evinin ışıltılı demleri de sona erdi. Ta ki 1950'de Celal Bayar, Türkiye'nin 3. Cumhurbaşkanı oluncaya kadar. Bayar, hemen köşkü halkın ziyaretine açtı. Cumhuriyetin kurulmasına ev sahipliği yapan, Atatürk'ün en önemli yıllarını geçirdiği, first lady'lerin kavgalarına şahitlik eden Tarihi Atatürk Müze Köşkü'nün bilinmeyenleri Derin Tarih'in eylül sayısında ayrıntılarıyla yer alıyor. İşte Armağan'ın anlatımıyla Atatürk Müze Köşkü ziyaretinden kesitler:

 

 

Hatıralar ve sanatın ustalıkla harmanlandığı Atatürk Müze Köşkü'nün damarlarında ağır ağır ilerliyoruz. Mustafa Kemal Paşa Ankara'da Türkiye Büyük Millet Meclisi açılıp da Başkan seçilince -ki bu fiilî devlet başkanlığı demek idi- daimi bir konut ihtiyacı hissetmiş olmalı ki, Ankara Belediyesi tarafından satın alınan köşk 30 Mayıs 1921'de ona hediye edilmiş. 1932'den sonra Gazi, Pembe Köşk'ü yaptırınca eski bağ evinin de ışıltılı demleri sona ermiş. DP iktidarı döneminde halkın ziyaretine açılmış olan köşk, zamanla müze hüviyetine bürünürken, 2002'den sonra yapılan kapsamlı çalışmalarla asıl kimliğine bürünmüş. Atatürk Müze Köşkü şimdiki haliyle 'randevulu ziyaretlere' açık durumda.

 

 

Atatürk Müze Köşkü'ndeki Elçi Kabul Salonu'nun yanında bulunan odanın ortasında bir bilardo masasına rastlıyoruz. Gazi Mustafa Kemal, burada sonraların 'Milli Şef'i İsmet Paşa'yla ıstaka yarıştırırken siyasî gailelerinden bir süreliğine uzaklaşırmış. Ruhi (Arel) adlı ressamın 1920'lerin Ankara'sındaki ev hayatını yansıtan, gergef ve kasnak işleyen genç kızları konu alan büyük boy tabloları birbirine bakarak eski saatleri arıyor gibiler.

 

 

Türkiye'de nereye giderseniz gidin, Sultan II. Abdülhamid yakanızı bırakmaz. En alakasız olduğunu düşündüğünüz Çankaya Köşkü'nde bile şaşırtmaya hazırdır sizi. Dolmabahçe Sarayı'ndan getirildiğini öğrendiğimiz nefis bir ahşap paravan, marangozluğuyla meşhur, gerçek bir ahşap sanatkârı olan Sultan II. Abdülhamid'in el emeğiyle yapılmış. Birleştirilmiş 4 ayrı parçadan müteşekkil paravanın her bir parçasının üzerindeki küçük üçgene tuğrasını itinayla nakşetmiş 34. Osmanlı Padişahı. Gözlerimizi tuğralardan sola doğru kaydırdığımızda yine muhteşem bir ahşap işçiliğiyle göz göze geliyoruz. Mısır Hidivi Abbas Hilmi Paşa'nın Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa'ya hediye ettiği dolap ve çalışma takımı, harikulade sedef kakma işçiliğiyle göz alıyor. Rehberimizden bu nefis eserlerin yer aldığı odanın Elçi Kabul Salonu olduğunu öğrendikten sonra gezimize devam ediyoruz.

 

 

Atatürk Müze Köşkü'ndeki 'Yeşil Salon', bir çeşit 'konuk kabul salonu'. Gümüşlüğe benzer bir büfede çerçeveli fotoğraflar göz kırpıyor bize. Bunlar bizzat sahipleri tarafından Atatürk'e gönderilmiş. Alttakinin ilk ve son Mısır Kralı Faruk olduğunu anlıyoruz. Üstte sağda Alman Mareşal ve Cumhurbaşkanı Von Hindenburg'un fotoğrafı var. Soldaki fotoğraf ise Hitler'e ait ve üzerinde el yazısıyla -muhtemelen- Atatürk'e ithaf cümleleri mevcut. 'Muhtemelen' diyorum, zira yaklaşıp okumamıza veya fotoğraflamamıza izin vermediler. Bu tavrı anlamakta zorlandığımı söylemeliyim.

 

 

Holden sonra ilk girdiğimiz mekân, girişin hemen sağındaki Yeşil Salon oluyor. Radyo Sigara Odası ve Yemek Salonu'nu geçince aniden 1920'li yılların tam ortasına düşmüş gibi oluyorsunuz. İşte ilk 'Çankaya sofrası' da karşımızda. Şöminenin içi Çinili Köşk'teki gibi çinilerle kaplı. Pencerelerden camilerimizdeki gibi renkli camlar gülümsüyor. Karşımızdaki masa aynı zamanda 28 Ekim 1923 gecesi Mustafa Kemal ve İsmet Paşaların başbaşa verip ertesi gün cumhuriyetin ilanına karar verişlerine de tanıklık etmiş. Bu arada inkılapların da bu masanın etrafında planlandığını belirtelim. Cumhuriyetin ilk 10 yılında en kritik toplantılara şahit olan bu salonu süsleyen nefis tabloları hayranlıkla izliyoruz.

 

 

Duvarları boydan boya kitap raflarıyla dolu bir oda görünce kim tutabilir beni? Gözüm farkında olmadan radar gibi rafları taramaya başlıyor. Gazi 1927 yılında Nutuk'u kaleme alırken geceli gündüzlü bu masada çalışmış. Kâtiplerinin uykusuzluktan bayıldıklarını, arşivlerden çuvallarla belge taşındığını biliyoruz köşke. Mesela Erzurum Kongresi tutanakları incelenmiş ve 'gereken yerler' Nutuk'a alınmış. O zamanın anlayışına göre sakıncalı bulunan kısımlarsa çıkarılmış. Çıkarılan kısımlardan biri de Mustafa Kemal Paşa'nın Sultan Vahdettin'le arasındaki 'sırlar'dan bahsettiği satırlar. Bunların neden çıkarıldığı ise belli. Yeni bir tarih oluştururken geçmiş bugüne göre ayarlanıp kurgulanmış...