Cengiz Holding 33.2 milyar dolarla özelleştirmelerin yükünü çekiyor!
Giderek hız kazanan özelleştirmelerde ihale bedelleri katlanarak büyüyor. Bu ihalelere katılan şirketler de büyük yüklerin altına giriyor. Son beş yılda yapılan özelleştirmelerde en çok yükü, yaklaşık 33.2 milyar dolarlık ihale bedeliyle Cengiz Holding sırtladı. Bu yükün büyük kısmım üçüncü havalimanı ihalesinde altına imza attığı 22 milyar Euro'luk ihale bedeli oluşturuyor. Cengiz'in bu ihaledeki ortakları da açık arayla ilk beşe giriyor
Son 10 yıl için yapılan değerlendirmelerde hep ekonomik istikrardan dem vurulur. Tek haneli enflasyon, ihracat, büyüyen ekonomi derken, bu döneme damgasını vuran bir başlık da mutlaka özelleştirmeler olur. Gerçekten de bu dönemde Cumhuriyet tarihinin en büyük özelleştirmeleri yapıldı. 2002-2012 yıllarını kapsayan 10 yıllık dönemde özelleştirmeden 28,4 milyar dolar elde edildi ve hazineye aktarıldı.
2013 yılı için ise özelleştirme geliri hedefi 9,5 milyar TL olarak belirlendi. Bu hedefin büyük bölümü de, daha ziyade elektrik dağıtım ihalelerinin katkısıyla, şimdiden gerçekleşti.
Son 10 yılda, taşınmazlar, otoyol, köprü, liman, enerji, şeker fabrikaları ve şans oyunları gibi özelleştirme listesine giren alanlar içinde devletin kasasını en çok dolduranı enerji oldu. 18 elektrik dağıtım şirketinin özelleştirilmesiyle 13 milyar dolara yakın gelir elde edildi. Enerjinin üretim ayağında ise süreç devam ediyor. Hükümetin gerçekleştirdiği bu özelleştirme ihalelerinde öne çıkan şirketler önemli bir yükün altına imza attılar. Son beş yıllık özelleştirme performansına bakıldığında, özelleştirme ihalelerine katılan ve bunları alan şirketler arasında, Cengiz, Limak ve Kolin üçlüsünün yanı sıra, Sabancı, Torunlar, IC Holding gibi kuruluşlar ilk akla gelenler oluyor.
İhale şampiyonları
İhalelerin yıldızlaşan gruplarının altına imza attıkları rakamlara göre sıralama yapıldığında, üçüncü havalimanı ihalesini alan beş ortak Cengiz, Limak, Kolin, Mapa ve Kalyon açık arayla ilk beşe giriyor. Cengiz Holding, burun farkıyla, pek çok ihalede birlikte hareket ettiği Limak ile Kolin'i geçiyor. Cengiz Holding, bugüne kadar yaklaşık 33,2 milyar dolarlık ihalenin altına imza atmış durumda. Limak'ın üstlendiği toplam ihale bedeli 33,1, Kolin'in ki ise 32,7 milyar dolar seviyesinde. Sadece üçüncü havalimanı ihalesine giren Mapa ve Kalyon ise bu ihalede üstlendikleri 22 milyar Euro'luk ihale bedelinin bugünkü kurdan karşılığı olan 29 milyar dolar ile dördüncü ve beşinci sırada yer alıyor. Bu beşliyi, elektrik dağıtım ihalelerinde üç dağıtım şirketi alan Sabancı izliyor. Sabancı'nın üstlendiği toplam ihale bedeli 4,2 milyar dolara yakın. İlk 10'da daha sonraki sıralarda ise IC Holding, Çelikler Holding, Torunlar Grubu ve Rixos Grubu var.
İhale ortaklığı doğdu
Yaşanan bu büyük özelleştirme hareketi ve yeni projeler bizi başka bir rekabet anlayışıyla da tanıştırdı. Türkiye'nin devleri, yalnızca özelleştirmelerde değil, hidroelektrik santraller, termik santraller ve taahhüt projelerinde de ortak hareket etmeye başladı. Özelleştirme ihaleleri ve büyüyen rakamlar rakip şirketleri ortaklığa götürdü. Geçmişte aynı masada olmaktan bile çekinen rakip şirketler, bugün ihalelerin gözde gruplan haline geldi. Yaşanan ortaklaşa rekabeti en çok benimseyen şirketlerden biri Cengiz Holding.
Cumhuriyet tarihinin en büyük ihalelerinden biri olan bu projenin tek başına bir şirketin altına gireceği bir iş olmadığını aktaran Cengiz Holding Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Cengiz, projenin inşaat çalışmalarının 10 milyar dolar tutmayacağını fakat yine de bu rakamda riski ortaklıklarla dağıttıklarını kaydediyor. Cengiz, bu proje için tek riskin siyasi istikrarsızlık olacağını söylüyor.
Bankalar hız verdi
Başka şirketlerle yakın çalışmanın kendilerini de yenilediğini ve ortak hareket ettikleri gruplarla riski dağıttıklarını belirten Cengiz, bu nedenle büyük projelere çekinmeden girdiklerini anlatıyor.
Geride kalan 40 yılda Cengiz grubunun üstlendiği bütün işleri hakkıyla yaptığını anlatan Mehmet Cengiz, konsorsiyum ortaklarıyla birlikte proje üzerinde aralıksız çalışmalar yürüttüklerini belirtiyor. Şu an üzerinde en sıkı çalıştıkları konunun üçüncü havalimanı olduğunu anlatan Cengiz, "Başarı konusunda hiç kuşkumuz yok. Çünkü riski paylaşıyoruz. Bu proje için hiçbir risk görmüyoruz. Bütün mesele siyasi istikrar bence" diyor.
Başkent Doğalgaz ve Paşabahçe Tekel arazisine 1,5 milyar dolardan fazla ödeyen Torunlar'ın Yönetim Kurulu Başkanı Aziz Torun ise ihalelerde büyüyen rakamlarda Türk bankalarının büyüyen kredi hacimlerinin de etkili olduğunu söylüyor. 2002'de yapılan özelleştirmelerin tutarına bugün bakıldığında 'çerez parası' olarak nitelenebileceğini ifade eden Torun, uzun vadeli kredi imkanlarının şirketlerin cesaretini arttırdığını belirtiyor. Fakat Torun, büyüyen rakamlarla birlikte şirketlerin temkinli hareket etmeleri gerektiğini de söylüyor. Aziz Torun, "Büyük montanlı projeler için yapılan borçlanmalar genelde döviz cinsinden oluyor. Burada döviz kurlarında risk olabilir. Bizim gibi grupların döviz kuru riskini göz önünde bulundurup, bir yıllık döviz ödemesini kenarda tutması gerekir. Biz böyle yapıyoruz" diye konuşuyor.
Gözler otoyol ve limanlarda
2013-2015 yılları arasını kapsayan Orta Vadeli Program'da (OVP) kamunun elektrik dağıtımı ve şeker üretimi alanlarından tamamen çekilmesi kararlaştırılırken, elektrik üretimi, şehir içi doğalgaz dağıtımı, liman, otoyol ve köprü işletmeciliğindeki payının ise azaltılması hedefleniyor. Elektrik dağıtımında hedefler gerçekleşirken, şeker fabrikaları ve otoyolda iptaller nedeniyle istenen gelişme olmadı. Önümüzdeki süreçte, özelleştirme ihalelerinde Derince ve İzmir Limanı'nın yanı sıra Fenerbahçe Kalamış Limanı önemli bir yere sahip olacak. OVPye göre özelleştirmenin diğer gözde alanını ise otoyollar oluşturacak.
Sibel Atik/Ekonomist
Yorum Yaz