Kooperatifler gelir vergisi kesmezse yanar

Gelir vergisi tevkifatı (vergi kesintisi, vergi stopajı) bazı ödemelerin yapılması sırasında hak sahiplerinin ödeyecekleri vergilere mahsuben kesinti yapılması; yani hak sahiplerine yapılan ödemelerin bir kısmının vergi olarak kesilmesidir. Diğer bir ifadeyle, bazı kişi ve kuruluşların, belli ödemeleri nakden veya hesaben yaptıkları sırada, hak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben kesinti yapmaları, gelir vergisi tevkifatı olarak tanımlanabilir. Vergi kesintisinin, gelir veya kurumlar vergisine mahsuben yapılması asıldır.

Gelir Vergisi Kanunu'nun 94. maddesinde gelir vergisi kesintisi yapacak olanlar arasında kooperatifler de sayılmıştır.
Kooperatifler, Gelir Vergisi Kanunu'nun 94. maddesinde belirtilen ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, bu ödemeler üzerinden, hak sahiplerinin gelir ve kurumlar vergisine mahsuben vergi kesintisi yapmak ve bağlı bulundukları vergi dairesine beyan edip, ödemek zorundadırlar.
Yapı kooperatifleri, GVK'nın 94. maddesinde sayılan ödemelerinden vergileri tam olarak kesip ödemekten ve bununla ilgili diğer ödevleri yerine getirmekten sorumludurlar (VUK Md. 11).

Aynı belediye sınırları içinde, çeşitli yerlerde yapılan ödeme ve tahakkuklar ile bunlara ait vergilerin bir merkezden bildirilmesi uygundur (GVK Md. 98).

1- Kooperatifte Çalışanlara Ödenen Ücretler Nedeniyle Stopaj Sorumluluğu
Kooperatifler, çalıştırdıkları işçi ve memurlarına ödediği ücret ve yönetim, denetim kurulu üyelerine ödediği ücret, yolluk ve huzur hakkı üzerinden GVK'nın 94/1, 103 ve 104. maddelerine göre gelir vergisi kesintisi yaparak, GVK'nın 98. maddesine göre, ilgili vergi dairesine bildirmek ve süresi içinde vergilerini ödemek zorundadırlar.
 

2- Kooperatifin Kiraladığı Büroya Ödenen Kira Nedeniyle Stopaj Sorumluluğu
Gelir Vergisi Kanunu'nun 70. maddesinde sayılan gerçek kişilere ait gayrimenkul ve gayrimenkul sayılan malların kiralanması karşılığında yapılan kira ödemelerinden % 20 oranında gelir vergisi kesintisi yaparak süresinde ilgili vergi dairesine beyan etmek ve bu vergileri ödemek zorundadırlar.
Ancak, kooperatifler, Anonim, Limited, Kollektif, Komandit Şirket ve Adi Ortaklıkların bilançosuna dahil gayrimenkullerin kiralarından gelir vergisi kesintisi yapamayacaklardır. Çünkü bu şirketlerin elde ettikleri kira geliri “ticari kazanç” niteliğindedir.
Ayrıca kooperatifler; vakıflara (mazbut vakıflar hariç), derneklere ve kooperatiflere ait gayrimenkullerin kiralanması karşılığı ödemelerden de % 20 oranında gelir vergisi tevkifatı yaparak beyan edip, ödemekle yükümlüdürler.
 

3- Kooperatifin, Müteahhit ya da Taşerona Yaptırdığı Yıllara Yaygın İnşaat İşi Nedeniyle Stopaj Sorumluluğu
Kooperatifler kendilerine karşı yıllara yaygın inşaat ve onarım işlerini taahhüt eden müteahhitlere ve taşeronlara (gerçek kişi ve tüzel kişi müteahhitlere ya da taşeronlara) ödedikleri hakediş bedelleri üzerinden % 3 oranında gelir vergisi kesintisi yapmak zorundadırlar (GVK Md. 42, 94/3).
Uygulamada kooperatiflerin bir kısmı, müteahhitlerine yaptıkları ödemelerden % 3 oranındaki gelir vergisi kesintisini yapmamakta, bazen de yaptıkları halde vergi dairesine ödememektedirler. Gerek vergi açısından, gerekse yönetim kurulu üyelerinin hukuki sorumlulukları açısından sorun olan böylesi bir işleme başvurulmaması gerekir. Bu edenle, müteahhitlere nakden veya hesaben ödeme yapılırken (avans olarak ödenenler dahil), mutlaka gelir vergisi kesintisi yapmak gerekir.
Kooperatifler, inşaatlarının bir kısmını ya da tamamını ikinci derece müteahhit olarak nitelendireceğimiz taşeronlara yaptırabilirler.
Kooperatifin, taşerona yaptırdığı yıllara yaygın inşaat işi nedeniyle yaptığı ödemelerden de, GVK'nın 94/3. maddesi uyarınca vergi kesintisi yapması gerekir.
Kooperatifin kurumlar vergisinden muaf olması, gelir vergisi kesintisi yapılmasına engel değil.
 

4- Serbest Meslek Ödemeleri Nedeniyle Stopaj Sorumluluğu
Kooperatifler, yaptırdıkları serbest meslek işleri dolayısıyla, bu işleri icra edenlere (Noterler hariç, Avukatlara, Mali Müşavirlere, Mimar ve Mühendislere vs.) yaptıkları ödemelerden % 20 oranında gelir vergisi kesintisi yapmaları gerekir (GVK Md. 94/2).